Met het project EU onderzocht kunstenaar Remco Torenbosch vanaf 2011 de kleur blauw van de Europese vlag. De verscheidenheid aan tinten waarop Torenbosch stuitte lijkt veelzeggend voor de identiteit van de Europese Unie, en plaatst diens officiële slogan ‘Eenheid in verscheidenheid’ in een heel nieuw licht. Die leus gebruikt de EU sinds 2004 om een gevoel van cultureel verwantschap en een gedeelde Europese identiteit uit te drukken. Hoewel de economische, financiële en sociale uitwisseling tussen de diverse landen flink gegroeid is sinds de jaren zestig, moge het duidelijk zijn dat culturele verschillen daarmee niet automatisch overbrugd zijn. Europa is in de eerste plaats een cultureel begrip. De laatste jaren lijkt de balans door te slaan naar aandacht voor culturele verscheidenheid boven eenheid. Sinds de financiële crisis van 2008 tot de op handen zijnde Brexit is overal op het continent de nadruk op de eigen, nationale identiteit gegroeid. Het heeft Europa in een identiteitscrisis doen belanden waarvan velen vrezen dat ze er niet meer uit zal komen. Tegelijkertijd heeft deze ontwikkeling velen aangespoord zich in te zetten voor het terugvinden van een Europese eenheid. In toenemende mate is er daarbij aandacht voor de rol die kunst kan spelen in het overbruggen van de nationale verscheidenheid en het creëren van verbinding, solidariteit en samenwerking.

Een blik in de kunst- en architectuurgeschiedenis laat zien dat de artistieke uitwisseling in Europa een rijk verleden heeft. Hoewel het denken in ‘scholen’ vanaf de vroegmoderne tijd de basis vormde voor het benadrukken van regionale en, in latere eeuwen, nationale (artistieke) eigenheid, heeft een grootschalige culturele en artistieke kruisbestuiving vrijwel altijd deel uitgemaakt van de Europese kunstgeschiedenis. Reizende bevolkingsgroepen en specifiek kunstenaars brachten nieuwe verhalen, vormen en methodes in omloop. Daarbij valt onder andere te denken aan de grote volksverhuizing tussen de vierde en de zesde eeuw, middeleeuwse meester-steenhouwers die de gotische stijl en technieken verspreidden, en de Rome-reis die vele kunstenaars sinds de zeventiende eeuw ondernamen om te leren van hun illustere voorgangers uit de Italiaanse renaissance. Deze kruisbestuivingen droegen daarnaast in belangrijke mate bij aan Europabrede stromingen als de barok, de Verlichting en de romantiek. In vrijwel alle landen werd in die periodes – ongeacht verschillen in taal en cultuur – gesproken over grofweg dezelfde kwesties, wat een onmiskenbare stempel heeft gedrukt op de kunst en cultuur in Europa.

Dit geldt evengoed voor het huidige Europa, waar eveneens tot in alle uithoeken tegelijkertijd aandacht is voor bepaalde kwesties en vraagstukken. Denk aan hoe er overal gesproken wordt over de erfenis van de revolutie van 1968, de omgang met een groeiend aantal islamitische Europeanen en de vluchtelingencrisis. En specifiek in de kunstwereld, hoe de grens tussen activisme en kunst wordt geslecht. Zelfs de opkomst van populistische en nationalistische sentimenten over het hele continent zou in dit licht juist gezien kunnen worden als een symptoom van een gedeelde Europese cultuur. 

Kunst verschaft niet alleen een waardevolle blik op hoe de Europese uitwisseling en een gedeelde Europese identiteit zich manifesteerden in het verleden, maar is wellicht ook in staat die identiteit opnieuw vorm te geven en bij te dragen aan mogelijke oplossingen voor het huidige verdeelde Europa. 

Article verwelkomt aan bovenstaande thematiek gerelateerde voorstellen, bijvoorbeeld artikelen die zich richten op:

• Europese identiteit
• Europese Unie
• Opkomend populisme en nationalisme in Europa
• Europese migratieproblematiek
• Geopolitieke verhoudingen binnen Europa: Oost vs. West, Noord vs. Zuid
• Europa in internationale context
• Europese revoluties
• Europese netwerken van kunstenaars, curatoren en/of verzamelaars
• Mobiliteit van kunst en kunstenaars binnen Europa
• Europese avant-garde
• Europabrede kunst- en architectuurstromingen

Voorstellen voor artikelen kunnen tot 5 april worden ingediend. Artikelen zijn tussen de 1500 en 3000 woorden. De deadline voor het volledige stuk is 22 mei. We zijn tevens op zoek naar een kunstenaarsbijdrage in tekst en/of beeld. Heb je een suggestie? Mail naar naar article@stichting-art.nl. 

Article is een wetenschappelijk tijdschrift over actuele thema’s binnen de beeldende kunst, architectuur en vormgeving. Article wordt uitgegeven door studenten en alumni Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht voor een breed publiek van kunstliefhebbers. Het tijdschrift is gelieerd aan studievereniging Stichting Art en biedt studenten en jonge alumni een podium voor hun onderzoeksresultaten naast artikelen van gerenommeerde vakgenoten. Article verschijnt tweemaal per collegejaar.