Jan van Gelderprijs

Sinds 1985 reikt de VNK een prijs uit voor de beste publicatie van een kunsthistoricus niet ouder dan 35. De prijs is vernoemd naar de Utrechtse hoogleraar Jan van Gelder die als voorbeeldige naamdrager kan gelden omdat hij al tijdens het eerste jaar van zijn studie werd aangesteld als assistent-conservator in Museum Boijmans en vóór zijn 35ste tientallen publicaties op z’n naam had.

Het motto van de prijs is te omschrijven als ‘veelbelovendheid die al wordt waargemaakt’. Specifieke uitgeschreven criteria zijn er niet; elke publicatie kan meedingen. Ditmaal zijn publicaties uit de jaren 2022 en 2023 gewogen.

Ditmaal zijn publicaties uit de jaren 2022 en 2023 gewogen en heeft de jury zich verdiept in het werk van zo’n 20 mededingers. Het zijn, zo bleek, vooral dissertaties en catalogus-bijdragen waarmee jonge kunsthistorici van zich laten horen. Het wetenschappelijk artikel was zwaar in de minderheid. Wat ditmaal ook onze aandacht opeiste was de definitie van het Nederlanderschap van de kandidaten. Van de genomineerden zijn er twee uit het buitenland die pas laat in hun studietijd naar Nederland kwamen, terwijl een andere genomineerde weliswaar Nederlander is, maar na haar schooltijd geheel in het buitenland verbleef. Welnu, zij allen, zo besloten wij, horen tot de wereld van Nederlandse kunstgeschiedenis. Het tekent de open grenzen van het wetenschapsbedrijf.

Uit die 20 selecteerden wij vijf publicaties voor de shortlist: drie dissertaties, een tentoonstellingscatalogus en een bijdrage aan een wetenschappelijke bundel. De jury koos uiteindelijk als winnaar van de Jan van Gelderprijs 20024: Saskia C. Quené met haar publicatie 'Goldgrund und Perspektive: Fra Angelico im Glanz des Quattrocento', Berlin: Deutscher Kunstverlag, 2022.

Juryrapport

'In haar dissertatie Goldgrund und Perspektive: Fra Angelico im Glanz des Quattrocento onderzoekt zij een fenomeen dat tot haar verbazing nauwelijks bestudeerd is: het fondo d’oro in de schilderkunst. We hebben geleerd de goudgrond te lezen als een ruimteloze achtergrond die kenmerkend is voor de Middeleeuwen, en stellen het ruimte-scheppende vermogen van het wetenschappelijk perspectief als Renaissance-kenmerk daartegenover. Saskia gaat daar niet in mee en kiest een protagonist die op de scheidslijn van Middeleeuwen en Renaissance verkeerde: Fra Angelico. Die gold lang als een te laat geboren middeleeuwer. De laatste jaren is hij weliswaar al verlost uit het monastieke kader, maar Saskia doet dat nog fundamenteler door te beargumenteren dat de goudgrond bij hem veeleer de eigentijdse betekenis van prospettiva belichaamt. Zij gaat bovendien op zoek naar diverse betekenissen van de goudgrond en navigeert daarbij soepel tussen kunstwerk, materialiteit, kunsttheorie, historiografie en theologie. In het exegetische deel van haar dissertatie relateert ze het goud van Fra Angelico aan concepten als licht, ruimte en tijd.’

[...]

'Saskia, jouw boek overrompelt door de uitzonderlijke durf en het schijnbare gemak waarmee je grote vraagstukken van het vakgebied te lijf te gaat. Gemak wil zeker niet zeggen dat je het jezelf of de lezer gemakkelijk maakt. Elke steen wordt omgedraaid: de geaccepteerde interpretaties, historiografische schemata, gangbare terminologie. Door die multifocale disputen lijkt het af en toe alsof je als een soort Zorro met drie tegenstanders tegelijk schermt. Maar net zoals Zorro doe je dat met lenigheid en vlugheid van geest. Er zit flink tempo in jouw gang door goud en perspectief en de hele kunstgeschiedenis en je verdoet daarbij geen tijd aan retorische beleefdheden. Die vaart is ook zeker te danken aan je taligheid. De Nederlandse lezer mag Duitse teksten nogal eens stroef vinden vanwege een soort professorenbombast, maar daar doe jij niet aan mee. De woorden zijn raak, het betoog energiek en elke zin heeft iets te zeggen. Soms zoveel dat de lezer even naar adem moet happen, en in je herzieningsdrift kreeg je af en toe de jury niet geheel aan je zijde. Maar dat neemt niet weg dat wij unaniem van mening zijn dat jouw boek werkelijk thought provoking is. Je positioneert je, je vertoont een indrukwekkende inventiviteit en intellectuele persoonlijkheid. Zodanig dat wij een ‘veelbelovendheid’ hebben ontmoet ‘die direct wordt waargemaakt’. Saskia, namens alle juryleden van harte gefeliciteerd met de Jan van Gelderprijs 2024.'

Voorzitter: drs. Arjan de Koomen (UvA, juryvoorzitter Jan van Gelderprijs) - Lees het volledige juryrapport hier.

De jury van de Jan van Gelderprijs 2024 bestaat uit:

• Drs. Friso Lammertse (Rijksmuseum)
• Dr. Eva Röell (RCE)
• Drs. Paula van den Bosch (Bonnefanten)
• Drs. Frouke van Dijke (Kunstmuseum Den Haag, winnaar Jan van Gelderprijs 2022)
• Voorzitter: Dr. Arjan de Koomen (UvA)
• Secretaris: Suzie Hermán (VNK/Princeton University)